فتنه‌های آخرالزمان در کلام امام علی (ع) حضرت علی(ع)، ضمن چند روایت گونه‌های متعددی از فتنه‌های آخرالزمانی را بیان نموده اند و همان‌طور كه خواهیم دید، چهارمین یا پنجمین آنان را بدترین آنها خوانده‌اند: چهار فتنه رخ خواهد داد؛ در اولی خون‌ریزی مباح مي‌شود؛ در دومی خون‌ریزی و غارت اموال؛ در سومی خون‌ریزی، غارت اموال و تجاوز به نوامیس؛ چهارمی كه حتی اگر در سوراخ روباه پنهان شده باشی دچار آن فتنه خواهی شد. حضرت علی(ع) از آغازین یام حیات، در محضر رسول خدا(ص) بود و از دریی علم یشان خوشه برمي‌چید. به تصریح آن امام همام، نبی خاتم(ص) در لحظات آخرین زندگی پرخیر خویش، هزار دروازه علم را بری یشان گشودند كه از هریك از آنها هزار در دیگر گشوده شد. بنابر شریطی كه حضرت علی(ع) در آن مي‌زیستند بیش از دیگر اهل بیت(ع) به تصویر و ترسیم ینده، گاه نزدیك و گاه دور پرداختند. از مشهورترین پیش‌گویي‌هی یشان كه به سرعت، راستی آن بر مخاطبان عیان شد، ماجری جنگ نهروان با خوارج بود كه فرمودند: «از شما كمتر از ده تن كشته خواهد شد و از یشان كمتر از ده تن زنده خواهند ماند». ین عبارت پیش از آغاز نبرد بیان شد و اندكی پس از خاتمه نبرد، شمارش شهدی سپاه و فراریان خوارج، حاضران را متحیر نمود. گاه نیز در رویات علوی صحبت از ینده نه چندان دور است؛ بری نمونه از ین دست مي‌توان به پیش‌گویی امیرمؤمنان(ع) درباره حمله مغول به سرزمین‌هی اسلامی یاد كرد كه با استناد به همین رویت و با دریت و حزم خواجه نصیرالدین طوسی، جامعه شیعیان كمترین آسیب را در ین فتنه متحمل شد. یكی از پیش‌گویي‌هیی كه در لابه‌لی بیانات امیرمؤمنان، امام علی(ع) مطالب ارزنده و قابل توجهی درباره آن مي‌توان یافت، مسئله فتنه‌هی آخرالزمانی است. درباره موضوع فتنه‌هی آخرالزمان، رویات متعددی از معصومان(ع) نقل شده كه در ینجا تنها به مرور رویات علوی اكتفا مي‌كنیم و انشاءالله در فرصتی دیگر، بید به تفصیل درباره آن سخن گفته شود. * معنی فتنه فتنه را در لغت، به امتحان و آزمودن معنا كرده‌اند. ین واژه معمولاً درباره آن دسته از امتحاناتی به كار برده مي‌شود كه با تلخی و سختی همراه است. در قرآن كریم، ین واژه علاوه بر ین معنا، بری بستن راه و بازگرداندن از مسیر حق، شرك و كفر، افتادن در معاصی و نفاق، اشتباه گرفتن و تشخیص ندادن حق از باطل، گمراهی، كشتار و اسارت، تفرقه و اختلاف میان مردم و... به كار رفته است. * گونه‌شناسی فتنه‌هی آخرالزمان حضرت علی(ع)، ضمن چند رویت گونه‌هی متعددی از فتنه‌هی آخرالزمانی را بیان نموده اند و همان‌طور كه خواهیم دید، چهارمین یا پنجمین آنان را بدترین آنها خوانده‌اند: ـ چهار فتنه رخ خواهد داد؛ در اولی خون‌ریزی مباح مي‌شود؛ در دومی خون‌ریزی و غارت اموال؛ در سومی خون‌ریزی، غارت اموال و تجاوز به نوامیس؛ چهارمی كه حتی اگر در سوراخ روباه پنهان شده باشی دچار آن فتنه خواهی شد. ـ خداوند در ین امت، پنج فتنه قرار داده است: ابتدا فتنه عمومی، سپس فتنه خواص، پس از آن فتنه سیاه تاریك كه مردم در آن بسان چارپیان مي‌شوند، سپس هدنه(صلح میان مسلمانان و كفار در پی جنگ و كشتار) و درنهیت دعوت كنندگان ضلالت و گمراهی مي‌یند. در آن روز اگر بری خداوند جانشینی ماند درخدمتش باش. و در جیی دیگر حضرتش حیوان‌سانی مردم را ناشی از فتنه كور، پیچیده و گنگ پنجم خوانده‌اند. ـ همانا از دو خصلت بر شما هراسانم؛ پیروی از هوی نفس و آرزوی طولانی. اما پیروی از هوی نفس، از حق باز مي‌دارد و آرزوی دراز، آخرت را در طاق نسیان مي‌نهد. همانا دنیا، پشت‌كنان مي‌رود و آخرت، كوچ كرده و به سوی ما مي‌ید، و هر كدام را فرزندانی است. پس شما از فرزندان آخرت باشید و از فرزندان دنیا نباشید؛ چه، امروز كار هست و محاسبه نیست و فردا محاسبه هست و كار نیست. همانا فتنه‌ها و آشوب‌ها از هواپرستی آغاز مي‌شود. در آنها، [به وسیله] فرمان‌هی خود پرداخته با خدا مخالفت مي‌شود و مردانی در عهده‌دار شدن آنها، به جی مردانی دیگر مي‌نشینند. اگر حقّ خالص در میان بود، اختلاف به چشم نمي‌خورد، و اگر باطل محض در میان بود، بر هیچ خردمندی پوشیده نمي‌ماند، لیكن مشتی از حق و مشتی از باطل گرفته شده و با هم آمیخته گردیده است. ینجاست كه شیطان بر دوستداران خود چیره مي‌گردد، و كسانی رهیی مي‌یابند كه از طرف خداوند عاقبت نیكی بری آنها رقم خورده باشد. همانا من از رسول خدا(ص) شنیدم كه مي‌فرمود: چگونه خواهید بود زمانی كه‌ فتنه‌ی شما را در برگیرد كه در آن كودكان بیش از آن به نظر رسند كه هستند [سن و سالشان بیشتر به نظر مي‌رسد]، و جوانان به پیری رسند. مردم به كژراهه مي‌روند و آن (انحراف) را مانند سنّت خویش مي‌گزینند و هرگاه بخشی از آن به روش درست تبدیل گردد، گفته مي‌شود سنّت دگرگون شده است. ین در نظر مردم كاری زشت ید و در پی آن، بلیا شدّت یابند و نسل به اسارت برده شود. سپس فتنه و آشوب آنان را بكوبد، چنان‌كه آتش، هیزم را مي‌كوبد و آسیاب طعمه خود را. آنها دین مي‌آموزند اما نه بری خدا، و دانش مي‌جویند امّا نه بری عمل؛ و به وسیله كار آخرت، دنیا را مي‌طلبند. * مصادیق فتنه‌ها تعداد و گونه‌هی فتنه‌هی آخرالزمان آنچنان زیاد است كه به طور عادی اولین تصوری كه بری هر شنونده ی از شنیدن ین واژه به وجود مي‌ید، همین موضوع است. همان‌طور كه دیدیم در میان ین سیل فتنه‌ها چهار یا پنج مورد بیش از دیگر موارد، انسان‌ها را مبتلا مي‌سازد. در بعضی از رویات علوی(ع) مي‌توان مصادیق و تسهیل كننده‌هیی را بری وقوع در فتنه یافت: حضرت امیر(ع) از رسول خدا(ص) نقل كرده كه فرمودند: بری امتم بیش از هر چیز از گمراهی پس از معرفت، فتنه‌هی گمراه كننده و شهوت، شكم و فرج بیمناكم. از همه مهم‌تر ینكه فتنه فراگیری در میان تمام مسلمانان رخ مي‌دهد كه تا زمان ظهور ادامه مي‌یابد: از پیامبر اكرم(ص) شنیدم كه فرمود: جبرئیل به نزدم آمد و گفت: یا محمد، به زودی در امّتت فتنه به‌پا خواهد شد. پرسیدم: چگونه از آن مي‌توان خارج شد؟ گفت: در كتاب خدا، خبر پیشینیان و آنها كه پس از شما مي‌یند و حكم (آنچه) مابین شما (رخ مي‌دهد) آمده است. [آن] فاصل میان حق و باطل است و هزل نیست. هر ستم‌كاری كه بدان عمل نكند خداوند او را درهم مي‌شكند و هر كس جز در آن به دنبال هدیت باشد خداوند گمراهش خواهد ساخت. ریسمان محكم الهی، ذكر حكیم و صراط مستقیم است. قسم به آنكه جان علی در دست اوست ین امت به هفتادوسه فرقه تقسیم مي‌شوند كه همه آنها در آتشند به جز ین فرقه: «و ممّن خلقنا أمّه یهدون بالحقّ و به یعدلون؛ و از میان كسانی كه آفریده‌یم، گروهی هستند كعبه حقّ هدیت مي‌كنند و به حق داوری مي‌نمیند». ینهیند كه نجات مي‌یابند. در دیگر رویات، حضرت امیر(ع)، دسته نجات‌یابنده را خود، شیعیانشان و تمام پیروانشان معرفی نموده‌اند: رسول خدا(ص) به من فرمود: «شبی كه مرا به آسمان‌ها بردند، قصرهیی دیدم كه از یاقوت سرخ، زبرجد سبز، درّ و مرجان و طلی خالص بود، كاه‌گل آنها از مشك خوشبو، خاكش از زعفران، و داری میوه، نخل خرما و انار، حوریه، زن‌هی زیبا و نهرهی شیر و عسل كه بر روی درّ و جواهر مي‌گذشت ـ در كنار آن دو نهر، خیمه‌ها و غرفه‌هیی بنا شده، بودند و در آنها خدمتكارها و پسرانی بودند، و فرش‌هیش از استبرق، سندس و حریر بود و طناب‌هیی در آنها بود. گفتم: ی حبیب من جبرئیل، ین قصرها از آن كیست، و قصه آنها چیست؟ جبرئیل گفت: ین قصرها و آنچه در آن است و چندین برابر آن مخصوص شیعیان برادرت و جانشین تو پس از تو بر امّت، علی است. یشان را در آخر الزمان به نامی كه دیگران را آزار دهد، بخوانند. آنها را رافضه (واگذارندگان) خوانند، در صورتی كه ین نام بری آنان زینت است، زیرا یشان باطل را واگذارده و به حق چنگ زده‌اند، و سواد اعظم ینانند. ینها مخصوص شیعیان فرزندت حسن، پس از او، بری شیعیان برادرش حسین، پس از او، بری شیعیان فرزندش علی بن الحسین، بعد از او، بری شیعیان فرزندش محمد بن علی، پس از او، مخصوص شیعیان فرزندش جعفر بن محمد، پس از او، بری شیعیان فرزندش موسی بن جعفر، پس از او بری شیعیان فرزندش علی بن موسی، بعد از او، بری شیعیان فرزندش محمد بن علی بعد از او؛ و بری شیعیان فرزندش علی بن محمد، پس از او بری شیعیانش فرزندش حسن بن علی پس از او، و بری شیعیان فرزندش محمدِ مهدی پس از اوست. اي‌ محمد ینان امامان پس از تو، نشانه‌هی هدیت و چراغ‌هی روشن در تاریكي‌ها هستند. شیعیانشان ـ تمامی ـ فرزندان تو هستند، و دوستداران آنها پیروان حق و دوستان خدا و رسولند، كه باطل را واگذارده و از آن دوری كرده‌اند، و آهنگ حق نموده و از آن پیروی كرده‌اند، آنها را در زمان زندگي‌شان دوست داشته و پس از مرگشان زیارت كنند. در صدد یاری آنهیند و به دوستی آنها اعتماد كنند. رحمت خدا بر یشان باد زیرا او آمرزنده و مهربان است». در برخی رویات دیگر از یشان آمده كه دوازده یا سیزده فرقه از فرق اسلامی به یشان محبت مي‌ورزند و ولیتشان را قبول دارند. شدت ین فتنه را از آنجا مي‌توان دریافت كه یشان مي‌فرمیند: اگر كسی را با ده طناب در جبهه حق بسته باشند، باز او را به باطل مي‌كشانند و به عكس. سختی ین فتنه‌ها بری مؤمنان نیز از ین رویت قابل درك است كه یشان از رسول خدا(ص) نقل نمودند كه فرمود: زمانی بر مردم مي‌ید كه دل مؤمن در نهادش آب مي‌شود، همان‌طور كه سُرب در آتش آب مي‌شود، و سبب آن نیست مگر ینكه فتنه‌ها و بدعت‌هیی را كه در دین آنها ظاهر گشته مشاهده مي‌كنند و توانیی تغییر و بر طرف ساختن آنها را ندارند. در جی دیگر از حضرتش نقل شده كه مؤمنان آخرالزمان از كنیزان پست تر شمرده خواهند شد. * بركات بروز فتنه‌ها در جامعه هرچند فتنه‌ها، سختي‌ها و تلخي‌هی خاصّ خود را به دنبال مي‌آورد لیكن شیریني‌هیی در پی آن نصیب مؤمن مي‌شود كه شید از هیچ راه دیگری تحصیل آنها بری مؤمن ممكن نباشد. در رویات رسول خدا(ص) و امامان اطهار(ع) مي‌خوانیم: «از فتنه‌هی آخرالزمان كراهت نداشته باشید كه منافقان را نابود مي‌كند». در ضمن وصیی رسول خدا(ص) به امیرمؤمنان(ع) آمده است: ی علی، شگفت‌آورترین مردم از نظر یمان و بزرگ‌ترین آنان از نظر یقین مردمانی هستند كه در آخرالزمان پیامبری ندیدند و امام هم از نظرشان پنهان شده، پس به همان سیاهی و سفیدی كتاب یمان آورده‌اند. امام صادق(ع) فرمود: «پس از آنكه عثمان كشته و با امیر المؤمنین(ع) بیعت شد، آن حضرت بر فراز منبر تشریف برد، خطبه‌ی خواند و در آن فرمود: «هان كه گرفتاری شما به گرفتاری همان روز كه خداوند پیغمبرش را برانگیخت بازگشت نموده است. سوگند به آنكه او را به حق برانگیخت، حتماً بید گرفتار وسوسه شوید و غربال گردید تا آنكه زیرورو شوید و بالا و پیین گردید. حتماً بید افرادی كه كوتاه آمده‌اند پیشی گیرند و آنانی كه پیشی گرفته‌اند كوتاه بییند. به خدا قسم هیچ نشانه‌ی را پنهان نكرده‌ام و هیچ دروغی نگفته‌ام و مرا از ین مقام و چنین روز آگاهی بود». یكی از بركات صبر در آخرالزمان ین است كه مؤمن را در ثواب تمام نیكي‌هی پیشینیانش شریك مي‌سازد: وقتی در جنگ نهروان امیر المؤمنین(ع) خوارج را به قتل رسانید، مردی به خدمت حضرت رسید. حضرت به او فرمود: «قسم به خداوندی كه دانه را شكافت و آدمی را آفرید، مردمی در ینجا با ما آمده‌اند كه هنوز خداوند پدران و نیاكان آنها را خلق نكرده است!» آن مرد عرض كرد: مردمی كه هنوز خلق نشده‌اند چگونه مي‌توانند با ما آمده باشند؟! فرمود: «آری، آنها مردمی هستند كه در آخرالزمان مي‌یند و در ین هدف كه ما داریم آنها نیز شریكند و تسلیم ما، پس آنها در آن راه كه ما گام برمي‌داریم شركی حقیقی و واقعی ما هستند». مسلماً هر آزمونی كه سخت تر باشد در عین آنكه بسیاری نمي‌توانند در آن قبول شوند آن عده ی كه توفیق و پیروزی مي‌یابند تعدادی اندك و جیگاهی رفیع خواهند داشت. * راه رهیی از فتنه‌هی آخرالزمان تمسك به قرآن و اهل بیت(ع) راه رهیی از ین فتنه‌هی آخرالزمانی در بیانات امیرمؤمنان(ع) در دو قالب عمومی و فردی قابل دسته‌بندی است. راه عمومی همان تمسك به قرآن و اهل‌بیت(ع) است. راه فردی كه به برخی از صحابه توصیه مي‌شده ـ الزاماً شامل همگان نبوده ـ سكوت، قعود و... است. رویت مربوط به تمسك به قرآن را پیش از ین مرور كردیم. درباره تمسك به اهل بیت(ع)، رویات متعددی از امیرمؤمنان(ع) نقل شده كه با توجه به جامعیت رویت ذیل و دربرداشتن راه تحقق آن، از بیان دیگر موارد خودداری و به نقل همین مورد اكتفا مي‌كنیم. امیر مؤمنان(ع) در ضمن خطبه‌ی بلند راه‌هیی را بری رهیی از فتنه‌ها و مصون ماندن از عذاب الهی كه فرجام فرو افتادگان در آنهاست فراروی مؤمنان نهادند. در ینجا به مناسبت، به فرازهیی از ین سخن گران‌سنگ توجه مي‌كنیم: من و رسول خدا(ص) بر لب حوض هستیم و خاندان ما با ما هستند پس هر كس ما را بخواهد بید گفتار ما را بگیرد و به كردار ما عمل كند زیرا ما خاندانی هستیم كه شفاعت از آن ماست. بری دیدار ما در كنار حوض با هم رقابت كنید، چون ما دشمنان را از آن دور و دوستانمان را از آن سیراب مي‌سازیم. هر كس از آن آب نوشد هرگز تشنه نشود، و حوض ما پر است و از دو آبریز بهشتی در او ریخته مي‌شود؛ یكی «تسنیم» و دیگری «معین». در دو طرف ین حوض، زعفران است. كسی را بر ما نمي‌گزیدند ولی اوست كه از بندگانش هر كه را بخواهد ویژه رحمتش كند، پس خدا را ستیش مي‌كنم بدین نعمت‌ها كه مخصوص شما قرار داده و بر حلال‌زادگی شما، چون یاد ما خانواده، شفی هر درد، بیماری و وسوسه شك‌آور است، و البته دوستی ما خشنودی خداست، و هر كسی كه راه ما را گیرد، فردا در «حظیر＼ القدس» و «فردوس برین» با ماست، و منتظر امر ما همچون كسی است كه در راه خدا به خونش غلتد، و هر كه فریاد ما را بشنود ولی ما را یاری نكند خدا به رو بر سر دو سوراخ بینی او را در دوزخ سرنگون سازد. 1. استقامت و تقیه در برابر دشمنان: ما درِ گشیش، چون مبعوث شوند و همه راه‌ها بر مردم بسته شود، مییم «باب حطّه» كه در اسلام است هر كس در او ید نجات یابد و هر كه از آن دور شود فرو افتد. خدا به ما آغاز كرد و به ما پیان داد و آنچه را بخواهد به ما مي‌زدید و به ما پیدار سازد و به ما باران فرود ید، مبادا فریبنده شما را از خدا فریب دهد، اگر بدانید درماندن شما میان دشمنانتان و تحمّل اذیت‌ها چه اجری دارید چشم شما روشن شود، و اگر مرا نیابید چیزهیی بینید كه آرزوی مرگ كنید از ستم و دشمنی و خودبینی و سبك‌شمردن حق خدا و ترس، چون چنین شود همه به رشته خدا بچسبید و از هم جدا نشوید، و بر شما باد به صبر و نماز و تقیه. 2. ثبات و دوری از رنگ به رنگ شدن: و بدانید كه خداوند دشمن میدارد بندگان متلوّن و همه رنگ خود را، پس از حق و ولیت اهل حق دور نشوید چون هر كس دیگری را جی ما برگزیند نابود است و هر كه پیرو آثار ما شود به ما پیوندد، و هر كه از غیر راه ما رود غرق شود همانا بری دوستان ما فوج‌هیی از رحمت خداست و بری دشمنان ما فوج‌هیی از عذاب خدا، راه ما میانه است، و رشد و صلاح در برنامه ماست، بهشتیان به خانه‌هی شیعیان ما چنان نگاه مي‌كنند كه ستاره درخشان را در آسمان مي‌بینند. 3. پرهیز از دنیاگریی: هر كس از ما پیروی كند گمراه نشود، و هر كه منكر ما شود هدیت نگردد، و نجات نیابد آنكه بر زبان ما كمك دهد دشمن ما را و یاری نشود آنكه ما را وابگذارد. پس به طمعِ دنیی پوچ و بي‌ارزشی كه سرانجام از شما دور شود و شما نیز از آن زوال یابید از ما روی نگردانید، زیرا هر كس دنیا را بر ما ترجیح دهد افسوس فراوان دارد. خداوند متعال [از زبان ین فرد] مي‌فرمید: «ی وی بر من كه جانب امر خدا را فرو گذاشتم و در حقّ خود ظلم و تفریط كردم».36 4. شناخت حقّ امامان معصوم(ع): چراغ راه مؤمن شناخت حق ماست، و بدترین كوری نابینیی فضیلت ماست كه با ما بي‌جهت و بدون گناه به دشمنی برخاسته فقط به جرم ینكه ما او را به سوی حق و دوستی خواندیم و دیگران او را به سوی فتنه دعوت كردند، آنها را بر ما ترجیح‌ داد. ما را پرچمی است كه هر كه در سیه آن درید، او را جا دهد و هر كه بسوی او پیش تازد پیروز است و هر كه از آن واماند نابود، و هر كه بدان چنگ زند نجات یابد، شمیید آبادگران زمین كه (خداوند) شما را در آن جی داد تا ببیند چه مي‌كنید، پس مراقب خدا باشید در آنچه از شما دیده مي‌شود، بر شما باد به راه روشن بزرگ‌تر، در آن بروید كه دیگری جی شما را نگیرد. سپس حضرت ین یه قرآن را تلاوت فرمود: «به سوی آمرزش پروردگارتان بشتابید و به راه بهشتی كه عرضش به قدر پهنی آسمان و زمین است و آن بری اهل یمان به خدا و پیمبرانش مهیا گردیده». 5. پیشه كردن تقوی: پس بدانید شما به بهشت نمي‌رسید مگر به تقوی، و هر كه رها سازد پیروی از آنكه خدا فرمان اطاعت او را داده، برانگیخته شود بری او شیطانی كه قرین و مونس او گردد. 6. عدم سازش با ستمكاران: شما را چه باشد كه به دنیا تكیه كردید، و به ستم خشنودید، و فرو گذاشتید آنچه را كه عزت و سعادت شما و نیروی علیه ستمگران در آنست، نه از خدیتان شرم دارید، و نه به حال خود فكر مي‌كنید. شما در هر روز ظلم مي‌شوید ولی از خواب بیدار نمي‌گردید، و سستی شما پیان نپذیرد، یا نمي‌بینید دین شما كهنه مي‌شود و شما سرگرم دنییید، خدی بزرگ مي‌فرمید: «و شما مؤمنان هرگز نبید با ظالمان همدست و دوست باشید و گر نه آتش كیفر آنان در شما هم خواهد گرفت و در آن حال جز خدا هیچ دوستی نخواهید یافت و هرگز كسی، یاري‌ شما نخواهد كرد». رویاتی كه مخاطبش افراد متوسطی است كه در فتنه‌ها احتمال لغزششان بیش از نجات به نظر مي‌ید از ین قرارند: 7. ذكر و یادآوری همیشگی: دانشمند آن‌كس است كه ارزش خویش را بشناسد، در نادانی مرد همین بس كه قدر خود را نشناسد و دشمن‌ترین بندگان نزد خدا همانا بنده‌ی است كه خدا او را به خودش واگذارد، سرگردان و حیران از راه راست باشد و هدفش را نداند چیست و بدون راهنما راه را بپیمید. اگر به سوی كسب مال دنیا دعوت شود اجابت مي‌كند اگر به سوی آخرت دعوت شود كاهلی مي‌كند گویا عملی را كه بری دنیا انجام مي‌دهد بر او واجب است و آنچه بری آخرت انجام مي‌دهد از او ساقط. ینها در زمانی است كه در آن زمان كسی سالم نمي‌ماند جز مؤمنی كه دائم الذكر است و كم اذیت، كه اگر حاضر باشد كسی او را نشناسد و اگر غیب باشد جستجویش نكنند. 8. عدم اشاعه گناه: ینان چراغ‌هی هدیت و مشعل‌هی فروزان بری شبروان هستند و بری سخن چینی و فساد در گردش نیستند، نادان و سفیه نباشند كه گناهان را انتشار دهند و اشاعه فاحشه كنند. خداوند درهی رحمتش را بروی ینان مي‌گشید و از یشان عذاب سختش را برطرف مي‌كند. ی مردم همانا روزگاری مي‌ید كه مردم فقط به اسم اسلام بي‌نیاز باشند و از اسلام خبری نباشد آن چنان كه ظرف تنها به آنچه كه در آن ریخته مي‌شود بي‌نیاز باشد.40 به امید آنكه خداوند همه ما را از شرّ فتنه‌های آخرالزمان برهاند و از تمام ابتلائات ین دوره سربلند بیرون آورد. انشاءالله نویسنده: محمود مطهري‌نیا - ۲۲ مرداد ۱۳۸۷ به نقل از: ماهنامه موعود شماره

نظرات شما عزیزان: